Veriler soğuk ve mesafeli... Göç ve mültecilik meselelerini anlatmakta son derece yetersiz kalıyor. Oysa sinema, bunun çok ötesine geçebiliyor. Sizi, 10 eser önerisiyle mülteciliğin hâl-i pürmelalini keşfe davet ediyoruz.
2019 yılı itibarıyla dünya genelinde 79,5 milyon insan zorla yerinden edilmiş durumda. 26 milyon insansa sadece yaşadığı evi, dostlarını, akrabalarını değil ülkesini terk etti. Her ne kadar dünya tarihi biraz da insanların göç tarihi anlamına gelse de, bugün dünyadaki milyonlarca insan sadece daha iyi bir yaşam için değil, savaştan ve zulümden kaçarak insan onuruna yakışır bir yaşam için, bazen de sadece hayatta kalabilmek için yola çıkıyor. Mülteciliğin ve mültecilerin hikayesi, güncel meselelerden en çok etkilenen sanat dallarından biri olan sinemanın da gün geçtikçe daha çok kadrajına giriyor.
Kamerasını mültecilik temasına odaklayan bazı yapımlara birlikte göz atalım. 3’ü belgesel, 1’i dizi olmak üzere 10 uzun metraj önerimiz* var size. Filmlerin bir kısmında mülteciler başlı başına ana karakter olarak karşımıza çıkarken, bir kısmında da gidilen ülkenin vatandaşıyla ilişki üzerinden, bir nevi ‘birlikte bir gelecek’ anlatısı sunuluyor.
İyi seyirler…
STATELESS: Mülteci krizi hakkında düşünelim diye yapıldı
TÜRKÇE ADI: Vatansız
YIL: 2020
YAPIM: Avustralya
YARATICI: Tony Ayres, Cate Blanchett, Elise McCredie
IMDB PUANI: 7,5/10
Listemizdeki tek dizi ve en güncel örnek Stateless. 2020 yapımı dizi, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği iyi niyet elçisi, oyuncu Cate Blanchett yapımcılığında ve ortak yaratıcılığında hazırlanmış. Senaryosu, 2004’te Avustralya’da bir mülteci gözaltı merkezinde yasadışı bir şekilde tutulan Cornelia Rau’nun hikayesinden esinlenilmiş. Dizide, çölde bir gözaltı merkezinde bir araya gelen bir Afgan mülteci, gözaltı merkezi gardiyanı, göç idaresi memuru ve yasadışı şekilde gözaltına tutulan Sofia’nın hikayesi anlatılıyor. Ünlü oyuncu Cate Blanchett, Stateless’la ilgili “İnsanlığın 100’de 1’inin çatışma nedeniyle zorla yerinden edildiği bir dünyada yaşıyoruz. Bu dizinin, insanların mevcut krize karşı nasıl tepki vereceğimize dair düşünmesini sağlayacağını umuyorum,” diyor.
FOR SAMA: Kızım için gitmek mi, ülkem için kalmak mı?
TÜRKÇE ADI: Sama İçin
YIL: 2019
YAPIM: İngiltere, Suriye, ABD
YARATICI: Waad Al-Kateab, Edward Watts
IMDB PUANI: 8,5/10
Halepli kadın bir gazetecinin gözünden Suriye savaşına hem samimi hem de epik bir bakış... For Sama’da Waad Al-Kateab, 5 yıl boyunca kendi kamerasından iç savaşa ve hayatına etkilerine bakıyor. Bu 5 sene boyunca eşine aşık olan, onunla evlenen ve kızı Sama’yı doğuran Al-Kateab, Halep’te kalan birkaç doktordan biri olan eşiyle birlikte iç savaşın doğrudan tanığı olurken, kızı için ülkeyi terk etmek ya da özgürlük için kalıp savaşmak arasındaki ikilemini de aktarıyor. Cannes’da 2019 L'Œil d'Or (Altın Göz) Belgesel Ödülü dahil pek çok uluslararası ödüle sahip olan belgesel, aynı zamanda BAFTA Ödülleri’ne 4 dalda birden aday olarak tarihi bir rekor kırdı.
HUMAN FLOW: 23 ülkedeki 40 kampta çekildi
TÜRKÇE ADI: İnsan Seli
YIL: 2017
YAPIM: Almanya, ABD, Çin, Filistin, Fransa
YARATICI: Ai Weiwei
IMDB PUANI: 7/10
İnsan Seli, son yıllarda mültecilere dair yapılmış en ses getiren belgesellerden biri. Kendisi de bir sürgün olan ve mülteci meselesine değinen işleriyle ses getiren Çinli sanatçı Ai Weiwei’nin imzasını taşıyor. Belgesel, bir yıl boyunca akıllı telefon ve drone’lar kullanılarak yapılan çekimlerle Afganistan, Meksika, Kenya, İtalya ve Türkiye’nin de aralarında olduğu 23 ülkedeki 40 mülteci kampında, ilticanın dünya çapında izini sürüyor.
FIRST THEY KILLED MY FATHER: Angelina Jolie yönetti
TÜRKÇE ADI: Önce Babamı Öldürdüler
YIL: 2017
YAPIM: Kamboçya, ABD
YARATICI: Angelina Jolie
IMDB PUANI: 7,2/10
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Özel Elçisi Angelina Jolie’nin yönetmen koltuğunda oturduğu film Önce Babamı Öldürdüler, insan hakları aktivisti Loung Ung’un kendi hayatını anlattığı, aynı isme sahip kitabından uyarlama. 1975 yılında Kamboçya’da geçen hikayede, Kızıl Khmer rejimi sırasında kardeşleri çalışma kampına gönderilen 5 yaşındaki Ung’un rejim tarafından çocuk asker olmaya zorlanması ve mülteci kampına giden yolda yaşadıkları anlatılıyor.
TOIVON TUOLLA PUOLEN: Halep’ten Helsinki’ye Umut
TÜRKÇE ADI: Umudun Öteki Yüzü
YIL: 2017
YAPIM: Finlandiya, Almanya
YARATICI: Aki Kaurismäki
IMDB PUANI: 7,2/10
Fin yönetmen Aki Kaurismäki 2011’deki La Havre’dan sonra 2017’de yine bir mültecilik hikayesi anlatmaya soyunmuş. Fakat bu sefer, Fransa’nın liman şehri La Havre’dan Finlandiya’nın liman şehri Helsinki’ye gidiyoruz. Hadise ise şöyle: Halep’ten kız kardeşiyle birlikte kaçan Khaled, Helsinki’ye varmasına varır ama yolculuk sırasında kız kardeşini kaybetmiştir. Khaled bir yandan göçmenlik bürosunun bürokratik labirentinde çıkış yolunu ararken bir yandan da kardeşini bulmaya çalışır ve yolu, restoran sahibi Wickström’le kesişir. Birbirinden çok farklı bu iki insan hem iş arkadaşı hem de dost olmaya başlar.
NACIDO EN SIRIA: 7 Çocuk 7 Yolculuk
TÜRKÇE ADI: Suriye Doğumlu
YIL: 2016
YAPIM: Danimarka, İspanya
YARATICI: Hernán Zin
IMDB PUANI: 7,7/10
İspanyol belgesel yönetmeni Hernán Zin , Gazze Doğumlu (Nacido en Gaza) isimli belgeselinde 10 Filistinli çocuğun günlük hayatı üzerinden savaşı anlatmıştı. 2 yıl sonra bu sefer Suriye Doğumlu belgeseliyle, ülkesinden ayrılmak zorunda kalan ve bilinmezliğe doğru yola çıkan 7 çocuğun yolculuğunu izliyor. Türkiye, Macaristan ve Yunanistan’daki mülteci kamplarında ve karşılama merkezlerinde de çekim yapılan belgesel, çocukların Avrupa’da ulaştıkları ülkedeki ilk 6 ayını da kayda alıyor.
DHEEPAN: Sri Lanka’dan Paris’e Uyum
TÜRKÇE ADI: Dheepan
YIL: 2015
YAPIM: Fransa
YARATICI: Jacques Audiard
IMDB PUANI: 7,2/10
2015’te Fransız yönetmen Jacques Audiard’a Altın Palmiye ödülünü getiren Dheepan, Sri Lanka’dan Paris’e uzanan bir tutunabilme öyküsü. Sri Lanka’da sona eren iç savaştan kaçabilmek için Dheepan, bir kadın ve bir kız çocuğuyla bir aileymiş gibi davranarak mülteci olarak Fransa’ya gider. Paris dışında bir toplu konuta yerleştirilen üçlü, bir yandan kültür çatışmasını aşmaya çalışırken bir yandan da ailevi meselelerle uğraşmak zorunda kalacaktır.
WELCOME: Mültecilere yardım etmeli mi etmemeli mi?
TÜRKÇE ADI: Hoşgeldiniz
YIL: 2009
YAPIM: Fransa
YARATICI: Philippe Loiret
IMDB PUANI: 7,5/10
Iraklı Kürt bir genç, orta yaşlı bir Fransız adam ve Manş Denizi… Philippe Lioret’in filmi, sevgilisine ulaşmak için, Fransa, Calais’deki mülteci kampından iki ülke arasındaki kanalı geçerek İngiltere’ye gitmeye çalışan Bilal ve yolunun kesiştiği yüzme hocası Simon’un hikayesini anlatıyor. Hoşgeldiniz isimli film gösterime girdiği dönemde, Fransa’nın mültecilere yardım edenlere hapis ve para cezası öngören ve ‘dayanışma suçu’ olarak bilinen yasa maddesinin tartışılmasına da neden olmuştu.
EDEN À L’OUEST: İronik cennet
TÜRKÇE ADI: Cennet Batıda
YIL: 2009
YAPIM: Fransa, İtalya, Yunanistan
YARATICI: Costa Gavras
IMDB PUANI: 6,9/10
50 yıl önce Yunanistan’dan Fransa’ya göç eden ve halen burada yaşayıp üreten yönetmen Costa Gavras, mülteci Elias’ın hikayesi aracılığıyla göçmenlerin hayal rotası Avrupa’ya dair ironik bir ‘cennet tasviri’ sunuyor. Yönetmenin kasıtlı seçimi nedeniyle hangi ülkeden yola çıktığını bilemediğimiz Elias, soğuğa, açlığa, hırsızlara, kendisini geri göndermeye çalışan polislere, karşılaştığı ırkçılara rağmen umudunu hiç kaybetmeden Paris’e ulaşmaya çalışıyor.
MİA AİONİOTİTA KAİ MİA MERA: Müzikli, Duygulu ve Ödüllü
TÜRKÇE ADI: Sonsuzluk ve Bir Gün
YIL: 1998
YAPIM: Fransa, İtalya, Yunanistan, Almanya
YARATICI: Theo Angelopoulos
IMDB PUANI: 7,9/10
Theo Angelopoulos’un imzasını taşıyan Sonsuzluk ve Bir Gün, Ulis’in Bakışı filmiyle beraber efsanevi Yunan yönetmenin sinemasının incileri arasında yer alıyor. Eleni Karaindrou’nun müzikleriyle de hafızaya kazınan film, ölümcül hastalığı olan bir yazarın hastaneye yatmadan önceki son gününde, geçmiş ve bugüne dair hesaplaşmaları sırasında tanıştığı, Arnavutluk’tan kaçan bir çocukla kurduğu ilişkiyi anlatıyor.
*Çevrimiçi platformlarda bulunabilme, güncel olma gibi kıstasları da göz önünde bulundurarak hazırladığımız bu listenin yanı sıra, göç ve mültecilik hallerini beyaz perdeye aktaran başka pek çok seçkin film örneği bulunuyor. Daha kapsamlı bir listeye ulaşmak isterseniz, Göç Araştırmaları Derneği tarafından hazırlanan ‘Göç Temalı Filmler’ dosyasına göz atmanızı öneririz.
Yazıyı okuduğunuz ve buraya kadar geldiğiniz için teşekkürler. Şimdi hazır buradayken hayata destek olabilirsiniz.
