Deprem Bölgesinde Kadınlar İçin Adli Yardım Neden Önemli?

2023

Kadınların şiddet karşısında haklarını bilmelerini ve hizmetlere ulaşmalarını sağlıyoruz. Hukuki destek bu hizmetlerin en önemlilerinden biri ve depremin ardından ulaşmak daha da zor. Hatay ekibimizden avukat Yağmur Çökmez, 3 kadın danışanımızın hikâyelerini anlatıyor.

Türkiye’nin 11 ilinde, 9,1 milyonun insanın hayatını doğrudan etkileyen 6 Şubat depremlerinin üzerinden 10 ay geçti. Hala yaklaşık 800 bin kişi, 6 ildeki - Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Osmaniye - gayri resmi ve resmi geçici barınma alanlarında yaşıyor[1].

Bu tür büyük afetlerden en çok etkilenen gruplar arasında kadınlar bulunuyor. Barınma alanlarındaki ev ve çocuk bakım sorumluluğunu üstlenen ve ekonomik kaynaklara erişimi daha da kısıtlanan kadınların, deprem döneminde ayrıca toplumsal cinsiyet temelli şiddete maruz kalma riskinin de arttığını gözlemliyoruz. Şiddete maruz bırakılan kadınlara destek sağlayan kamu kurumlarının da depremde zarar görmesi, yanı sıra hukuki sisteminde artan iş yükü, bu kadınların ihtiyacı olan desteğe ulaşmasının önündeki en büyük engeller.

Bugün deprem bölgesinde, özellikle şiddetten hayatta kalan kadınlara yönelik koruma desteği sunan sivil toplum kurumu sayısı hayli kısıtlı. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet (TCDŞ) alt sektör çalışma grubunun verilere göre, Temmuz itibariyle bu sayı 21[2]. Aralarından 6 kurum ise kamu kurumları tarafından sağlanan koruma hizmetlerine erişimi artıran temel tamamlayıcı hizmetler sunuyor[3]. Bu kurumlardan biri de Hayata Destek.

Bu yazıda, depremden en fazla etkilenen illerden biri olan Hatay’da, Danimarka Mülteci Konseyi'yle (DRC) birlikte yürüttüğümüz, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen TCDŞ temelli koruma ve hukuki destek hizmetlerimizi aktarmak istiyorum. Bunu yaparken, hak ve hizmetlere erişim süreçlerinde destek olduğumuz 3 kadının* hikâyeleri ana duraklarımız olacak.

Güvenli bir yer sağlamak

35 yaşındaki 6 çocuk annesi Ayza, depremden önce bize ulaşan danışanlarımızdan biri. Eşi tarafından psikolojik ve fiziksel şiddete maruz kalan, ancak sığınacak bir yeri olmadığı ve ne yapacağını bilmediği için yıllarca bu şiddet döngüsünde yaşayan Ayza, bir arkadaşından Hayata Destek’i duydu ve bize ulaştı. Bunun üzerine ‘6284 sayılı Ailenin Korunmasına Kadına Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’ konulu bilgilendirme oturumumuza katılan Ayza, hukuki desteğe ulaşmak istediğini söyledi. Maddi durumunun yetersiz olduğunu tespit edip hem eşine karşı koruma kararı aldırabileceğinden bahsettik hem de kendisini ücretsiz adli yardıma yönlendirdik. Koruma kararı almasına destek olduğumuz Ayza, adli yardım hizmetlerine başvurduktan 15 gün sonra 6 Şubat depremleri yaşandı. Bu depremde evini kaybeden Ayza, çocuklarıyla birlikte mahallesine kurduğu bir çadırda yaşamaya başladı.

6 Şubat depremleri sonrası, tüm hukuki süreler 1 Mayıs’a kadar durduruldu. Avukatlar ve adliye çalışanlarının da depremden etkilendiği bu afette, Ayza boşanma davasını açamadı. Mahkemenin eşine karşı verdiği iki aylık uzaklaştırma kararı da Mart ayında sona erince, Ayza çadır hayatında eşinin açık hedefi haline geldi ve güvenliğinden endişe etmeye başladı. Bunun üzerinde acil durum sahasında çalışan sosyal çalışmacı ekibimiz AFAD’la yaptığı görüşmeler sonrası, Ayza’nın çocuklarıyla birlikte güvenli bir konteynere yerleştirilmesini sağladı. Adli yardım süreçlerinin zorluğu nedeniyle Ağustos ayında boşanma davası açabilen Ayza’nın hukuki süreci hala devam ediyor.

Uzaktan Destek

34 yaşındaki 2 çocuk sahibi Sariye de şiddet döngüsünden çıkmak için bize başvuran kadınlardan biri. Depremde evleri yıkılan aile çadıra geçince ve Sariye’nin eşi işini kaybedince şiddetin dozu daha da arttı. Sariye çıkış yolu ararken, bir arkadaşı aracılığıyla derneğimizle tanıştı. Özellikle çocuklarının velayetini almak isteyen ve Hatay’da kalacak güvenli bir yeri olmayan Sariye, ailesinin yanına başka bir şehre gittiğinde yollarımız kesişti ve haklarıyla ilgili kendisini çevrimiçi olarak bilgilendirdik. Hatay’a muhabere yoluyla boşanma davası açan Sariye’nin davasına, hukuki süreçlerdeki aksamalar nedeniyle 4 ay sonra tarih verildi. Sariye’nin yeni hayatı için biraz daha beklemesi gerekiyor, ama en azından artık haklarını biliyor ve çocuklarıyla güvenli bir yerde yaşıyor.

Çocuklar İçin

Kadına yönelik şiddetle mücadelede, faile karşı koruma kararı aldırmak için ille de evlilik bağı aranmıyor elbette. 48 yaşındaki Zafire’nin ailesine destek olduğumuz nokta, çocuk yaşta bir nişanlılık nedeniyle oldu. 14 yaşındaki kızını depremden önce kendisinden yaşça büyük biriyle nişanlayan Zafire, depremin ardından bu aileyle aynı çadırda alanında yaşarken nişanı atmaya karar verdi. Karşı aile üyelerinin, önce hakaret ve tehdit, ardından fiziksel şiddete varan tacizleri nedeniyle aile çadırlarından çıkamayacak duruma geldi. Bunun üzerine derneğimize danışan Zafire’ye destek için önce failler hakkında uzaklaştırma kararı aldırdık, ardından suç duyurusunda bulunduk. Uzaklaştırma kararı alınmasına rağmen şehrin fiziki koşulları ve kolluk kuvvetlerinin kapasite sorunları nedeniyle danışan ve ailesi güvene alınamadı. Bunun üzerine aile güvenlik nedeniyle başka bir ildeki yakınlarının yanına gitmeye karar verdi. Fakat mülteci aile istediği zaman Hatay’dan ayrılabilecek durumda değildi. İl Göç İdaresi’yle yaptığımız görüşmeler sonucunda aileye yol izninin çıkmasını sağladık. Zafire ve ailesi şu anda güvenli bir yerde yaşamaya devam ediyor.

Deprem gibi afetler, en çok kırılgan grupları etkiliyor. Mülteci kadınlar da bu kırılgan gruplar arasında. Hayata Destek olarak, her zaman olduğu gibi deprem döneminde de ‘kimseyi geride bırakmamak’ için çalışıyor, insani yardım operasyonumuzu buna göre şekillendiriyoruz. Kadınların şiddet karşısında haklarını bilmesini sağlamak, haklarını bildikleri halde ulaşamadıkları hak ve hizmetleri ulaşılabilir kılmak için çalışmaya devam edeceğiz.

*Danışanlarımızın ismi, özlük haklarını korumak amacıyla değiştirilmiştir.

Yazan: Yağmur Çökmez
Avukat / Hatay

Editör: Gözde Kazaz
İletişim Uzmanı / İstanbul